Siret-i Enbiyâ derslerimiz Hz. Yûsuf ile devam ediyor. Bu haftaki dersimizin konusu “Devlet Yönetiminde Hz. Yûsuf Örnekliği” idi. Muhammed Emin Yıldırım hocamız, önce kısa bir Mısır tarihine değindikten sonra peygamberlerin devlet yönetiminde nasıl bir örnek olduklarına değindi ve Hz. Yûsuf üzerinden ideal bir devlet yönetimini, ideal devlet adamı özelliklerini çok mühim mesaj ve vurgularla anlattı.
Dersten Cümleler
42. ayete kadar Kıssa içinde tam 14 aktör var. Kim bunlar?
– Kıssanın başaktörü: Hz. Yûsuf
– Hz. Yûsuf’un babası: Hz. Ya’kûb
– Hz. Yûsuf’un annesi sayılan teyzesi: Hz. Leyya
– Hz. Yûsuf’un 11 kardeşi
– Hz. Yûsuf’u bulan kervan ve o kervanın sucusu
– Hz. Yûsuf’u köle olarak satın alan Aziz
– Aziz’in hanımı Züleyha
– Hakemlik yapan Züleyha’nın akrabası
– Mısırlı kadınlar
– Kadınları yemeğe çağıran davetçi
– Zindana atılan iki delikanlı: Kralın şarapçısı ile aşçıbaşısı
– Zindan arkadaşları
43. ayette kıssaya yeni bir aktör dâhil oluyor; el-Melik, yani o günün Mısır kralı…
58. derste 5 önemli soru sormuştuk:
1. Mısır’ın siyasi ve idari yapısı nasıldır?
2. Mısır’ın dini yapısı nasıldır?
3. Mısır’ın Azizi kimdir? Devlet idaresindeki görevi nedir?
4. Mısır’ın Azizinin hanımı kimdir? Ne gibi özellikleri vardır?
5. Mısır’ın Azizi Hz. Yûsuf’u sarayda nasıl konumlandırmıştır?
Mısır, malum olduğu üzere çok kadim bir medeniyettir. Tarihi vesikalar, Milattan önce 5000 yıla kadar uzanan bir tarihten bahsetmektedirler.
Hz. Yûsuf dönemindeki melike/krala gelince; bu kralın adını İslamî kaynaklar, o “el-Velid b. er-Reyyan” veya “er-Reyyan b. el-Velid” olarak verirler.
Mısır tarihinin üç önemli süreci:
Birinci Ara Dönem: Milattan önce 2270-2100 yılları arası
Orta Krallık Dönemi: Milattan önce 2065-1765 yılları arası
İkinci Ara Dönem/Hiksoslar Dönemi: 1785-1570 yılları arası
وَقَالَ الْمَلِكُ اِنّ۪ٓي اَرٰى سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَاُخَرَ يَابِسَاتٍۜ يَٓا اَيُّهَا الْمَلَاُ اَفْتُون۪ي ف۪ي رُءْيَايَ اِنْ كُنْتُمْ لِلرُّءْيَا تَعْبُرُونَ
“Melik/Kral, “Ben rüyamda yedi semiz/besili ineği, yedi zayıf ineğin yediğini; ayrıca yedi yeşil başak ve yedi de kuru başak görüyorum. Ey ileri gelenler! (yâ eyyuhâ-l meleu) Eğer rüya yorumluyorsanız, rüyamı bana yorumlayın!” dedi.” (Yûsuf 12/43)
Ayetten çıkarılacak beş mesele:
1. Mısır’ın yönetim şeklini
2. Mısır melikinin özelliğini
3. Mısır’ın o günkü ekonomik yapısını
4. Mısır’ın geçim vasıtalarını
5. Mısır’ın dini yapısını
4. Amenhotep’in beş temel özelliği:
1. Tek tanrıya inanan biri
2. Yönettiği memleketi çok seven biri
3. Yönettiği memleketin geleceğini düşünen biri
4. Adil biri
5. Ehliyete ve liyakate önem veren biri
O günkü Mısır, çok zengin bir ülke; üç temel geçim kaynağı var: Hayvancılık, Tarım, Deniz ve Nehir ürünleri
6 peygamberde devlet yönetimine dair mühim mesajlar okur ve çok önemli örnekler görürüz. Kimdir bu 6 peygamber?
1. İnsanlığın ortak imamı olan Hz. İbrâhim
2. Kıssaların en güzelinin sahibi olan Hz. Yûsuf
3. Önemli bir hükümdarlık ortaya koyan Hz. Dâvûd
4. Babasından aldığı devleti çok farklı boyutlara ulaştıran Hz. Süleyman
5. Doğu ve Batıya hükümranlığını ulaştıran Hz. Zülkarneyn
6. Bütün peygamberlerin mücadelesini hayatında cem eden iki cihan serveri Hz. Muhammed
43. ayetten, Hz. Yûsuf’un kardeşleri ile hatıraları yaşayacağı 58. ayete kadar 15 ayeti dikkatle okuduğumuzda üç noktayı yakalıyoruz:
1. İdeal devlet yönetimi
2. İdeal devlet adamının özellikleri
3. İdeal ekonomi yönetimi
Bir yönetimin İslâmî bir yönetim olabilmesi için üç temel esas gereklidir: Tevhid, Adalet ve Meşveret
5 Raşid halife nasıl seçilmiştir?
Hz. Ebû Bekir; çok az insanın teklifi ile
Hz. Ömer; önceki halifenin ataması ile
Hz. Osman; kurulan bir heyetin seçmesi ile
Hz. Ali; şehrin önde gelenlerinin ısrarı ile
Hz. Hasan; babasının ataması ile seçilmişti.
Tevhid; Bir olanı birlemek; Allah’a ait alanları hiçbir şey ile paylaşmamaktır.
Adalet; Hak edene hak ettiğini vermek; asla huzurun kaynağı olan hukuktan/şeriattan ayrılmamaktır.
Meşveret; Ehil olanlarla meseleleri istişare etmek, özgürce fikirlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamak ve en isabetli olan görüşü kabul etmektir.
Hz. Yûsuf’un dönemindeki melikin bu üç vasfında olduğunu görüyoruz. Hem de bizzat bunları Kur’ân’dan görüyoruz. Hangi ayetlerde?
Tevhid: Mısır kralına Firavun denmemesi (Yûsuf 12/43) ve Melik’in daha sonra Hz. Yûsuf’a inanarak işleri ona bırakması (Yûsuf 12/54)
Adalet: Mısırlı kadınların ve Züleyha’nın adil yargılanması (Yûsuf 12/51) ve Hz. Yûsuf’a görevin tevdi edilmesi (Yûsuf 12/56)
Meşveret: Rüyasının tabirini istenmesi (Yûsuf 12/43) ve Hz. Yûsuf’un hazineden sorumlu kılınması için istişare etmesi (Yûsuf 12/54)
Ulus devlet ile İslâmî yönetim arasındaki en temel 5 fark nedir?
1. Ulus devlet yasaları, İslâmî yönetim ahlâkı esas alır.
2. Ulus devlet yöneticiye, İslâmî yönetim şeriata dolayısı ile Allah’a dayanır.
3. Ulus devlet yöneticiyi, İslâmî yönetim değerleri ve ilkeleri kutsar.
4. Ulus devlet devleti, İslâmî yönetim insanı yüceltir.
5. Ulus devlet ırkı, İslâmî yönetim ümmeti önceller.
İdeal Devlet Adamının Özellikleri
– Tevhidi ve İmanı İçselleştirmesi – (Yûsuf 12/58)
– İlim ve İrfan Sahibi Olması – (Yûsuf 12/58)
– İşlerini Kaliteli ve Düzgün Yapması – (Yûsuf 12/56)
– İstişareye Önem Vermesi – (Yûsuf 12/43)
– Doğru Sözlü Olması – (Yûsuf 12/46)
– Adaletten Asla Ayrılmaması – (Yûsuf 12/51)
– Feraset ve Basiret Sahibi Olması – (Yûsuf 12/49)
– Murakabe ve Muhasebe İçerisinde Olması – (Yûsuf 12/53)
– Saygın ve Güvenilir Olması – (Yûsuf 12/54)
– Yönetimi Emanet Olarak Görmesi ve Koruması – (Yûsuf 12/55)
وَقَالَ الْمَلِكُ اِنّ۪ٓي اَرٰى سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَاُخَرَ يَابِسَاتٍۜ يَٓا اَيُّهَا الْمَلَاُ اَفْتُون۪ي ف۪ي رُءْيَايَ اِنْ كُنْتُمْ لِلرُّءْيَا تَعْبُرُونَ
“Melik/Kral, “Ben rüyamda yedi semiz/besili ineği, yedi zayıf ineğin yediğini; ayrıca yedi yeşil başak ve yedi de kuru başak görüyorum. Ey ileri gelenler! Eğer rüya yorumluyorsanız, rüyamı bana yorumlayın!” dedi.” (Yûsuf 12/43)
قَالُٓوا اَضْغَاثُ اَحْلَامٍۚ وَمَا نَحْنُ بِتَأْو۪يلِ الْاَحْلَامِ بِعَالِم۪ينَ
“(Yorumcular) dediler ki: Bunlar karmakarışık düşlerdir. Biz böyle düşlerin yorumunu bilenlerden değiliz.” (Yûsuf 12/44)
وَقَالَ الَّذ۪ي نَجَا مِنْهُمَا وَادَّكَرَ بَعْدَ اُمَّةٍ اَنَا۬ اُنَبِّئُكُمْ بِتَأْو۪يلِه۪ فَاَرْسِلُونِ
“(Zindandaki) iki kişiden kurtulmuş olan, uzun bir zaman sonra (Yûsuf’u) hatırlayarak dedi ki: Ben size onun yorumunu haber veririm, beni hemen (zindana) gönderin.” (Yûsuf 12/46)
Hz. Yûsuf (as);
Yokluğun imtihanını
Kardeşlerinin imtihanını
Köle olmasının imtihanını
Sarayın çocuğu olması imtihanını
Sarayın delikanlısı olma imtihanını
Züleyha’nın imtihanını
Zindanın imtihanını verdi.
