Siret-i Enbiyâ derslerimizde iman atamız olan Hz. İbrâhim (as) faslımız başladı. Bu hafta Muhammed Emin Yıldırım hocamız, mukaddime niteliğinde bir ders yaptı. “En Güzel Örneklikte Zirve Bir Peygamber Hz.İbrâhim (as)” serlevhasının altında, Hz. İbrâhim’in Kur’ân’da, hadislerde, tarihi kaynaklarda ve Tevrat ve İncil metinlerinde ne düzeyde anlatıldığına değindi. Hocamız, özellikle Hz. İbrâhim’in “en güzel örnek” olması üzerinden çok önemli bilgi ve mesajlar bizlerle paylaştı. Görünen o ki Hz. İbrâhim’den epey önemli ders ve ibret alacağız. Mevlâ hepimizin istifadelerini çoğaltsın.
Dersten Cümleler
Malum olduğu üzere Halilu’r-Rahmân Sofrası diye bir deyim vardır dilimizde…
Geçmiş derslerimizde biz çok fazlaca biz tertipte 11. süre olan Hûd Sûresi’ne atıflarda bulunduk. Hûd Sûresi 123 ayetten oluşan bir sûredir. Mekkîdir; Mekke devrinin sonlarına doğru nazil olmuştur.
25. ayetten itibaren insanlığın ikinci atası olan Hz. Nûh’u anlatmaya başlar. Ta 48. ayete kadar anlatır, sonra Efendimiz’e (sas) hitaben: “Bunlar sana vahiy ile bildirdiğimiz gaybî haberlerdir.” der.
Sonra 50. ayetten itibaren Hz. Hûd’u ve Âd kavmini anlatır. Tam 10 ayetle o eşsiz mücadeleyi bizlerin ve ilk muhatap olan Efendimiz’in nazarlarına verilir.
61. ayetten itibaren söz Hz. Salih ve Semûd kavminin üzerinden yürütülür ve 68. ayete kadar çok önemli mesajlar verilir.
69. ayetten sonra söz Hz. İbrâhim’in hayatının farklı bir hatırası olan Sare validemizin hamilelik ile müjdelenmesi, meleklerin bu müjdeyi verdikten sonra Hz. Lût’un kavminin helak edileceğine dair haberi alması ve sonrasında Hz. Lût’un kavminin başına gelenlerin anlatılması ile devam etti. Bu süreç sürenin 83. ayetine kadar sürdü.
84. ayetten itibaren söz, Medyen halkı ve Hz. Şuayb üzerindedir. O önemli tevhid mücadelesi de 95. ayete kadar anlatılır.
96. ayetten itibaren ise söz, Hz. Musa’dadır. Onun Firavun ile mücadelesi 4-5 ayette anlatılır.
Şimdi tabloyu bir daha zihinlerimizde netleştirelim. Hz. Nûh, Hz. Hûd, Hz. Salih, Hz. İbrâhim, Hz. Lât, Hz. Şuayb ve Hz. Musa, tam 7 peygamberin mücadeleleri Hûd Sûresi’nde anlatılır. En sonunda Efendimiz’e (sas) hitaben iki temel mesaj verilir.
Birincisi:
اُمِرْتَ كَمَٓا فَاسْتَقِمْ “Emrolunduğun gibi dostdoğru ol!” (Hûd 11/112) mesajıdır.
Efendimiz (sas): “Beni Hûd Süresi ihtiyarlattı!” demişti.
İkinci mesaj, sûrenin 120. ayetinde geliyor. Ne diyor bu ayette Rabbimiz: “Peygamberlerin haberlerinden senin kalbini tatmin ve teskin edeceğimiz her haberi sana anlatıyoruz. Bunda sana gerçeğin bilgisi, müminlere de bir öğüt ve bir uyarı gelmiştir.” (Hûd 11/120)
Demek ki önceki peygamberlerin, Efendimiz’e (sas) anlatılmasının iki kendine yönelik, iki müminlere yönelik dört önemli mesajı vardır. Nedir bunlar?
Kendine Yönelik: İstikamet çizgisinin tesis ve muhafazası; ikincisi kalbinin tatmin edilip, pekiştirilmesi
Müminlere Yönelik: Onlara bir öğüt olması; ikincisi yine onlara bir uyarı niteliği taşımasıdır.
Bu dersler, mazinin muhasebesini yapmak, ânı yaşatmak, istikbali ise inşa etmek için dinlenilmelidir.
Üsvetü’n-Hasene ifadesini Kur’ân üç yerde kullanır: Ahzâb 21, Mümtehine 4 ve 6. ayet…
“Andolsun ki, Resûlullah, sizin için, Allah´a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah´ı çok zikredenler için güzel bir örnektir.” (Ahzâb 33/21)
“İbrâhim’de ve onunla beraber olanlarda, sizin için gerçekten güzel bir örneklik vardır.” (Mümtehine 60/4)
“Andolsun, onlar sizin için, Allah’ı ve ahiret gününü arzu edenler için güzel bir örnektir. Kim yüz çevirirse şüphesiz Allah, zengindir, hamde lâyık olandır.” (Mümtehine 60/6)
Burada iki tane soru sormak zorundayız?
1. Üsvetü’n-Hasene ne demektir?
2. Bu ifade neden Kur’ân’ın isim ve hayatlarını andığı 28 peygamber içerisinden sadece Hz. İbrâhim (as) ile Efendimiz (sas) için kullanılmıştır?
Üsvetü’n-Hasane; en güzel örnektir, en ideal modeldir, en kâmil misaldir, Elmalılı merhumun ifadesi ile numune-i imtisaldir ve daha neler, nelerdir… Ama bizim hep kullandığımız bir tanım var ya; “hayatın her anının ve her alanın tartışılmaz örneği” An, zaman ile alan mekân ile alakalı ifadelerdir. Böyle olunca biz üsvetü’n-hasene deyince ne demiş oluyoruz; zamanlar ve zeminler üstü bir örneklik demiş oluyoruz. Hayatın içerisinde bize lazım olabilecek tüm örneklikleri bulacağımız adres demiş oluyoruz.
Kur’ân’da Hz. İbrâhim’in (as) Örnekliği
İdeal bir İnsan (Enbiyâ 21/73)
İdeal bir Müslüman (Âl-i İmrân 3/67)
İdeal bir Muvahhid (Hac 22/26)
İdeal bir Mütevekkil (Şuâra 26/78)
İdeal bir Nebi (Meryem 19/41)
İdeal bir Evlat (Meryem 19/48)
İdeal bir Baba (Saffat 37/111)
İdeal bir Eş (İbrâhim 14/37)
İdeal bir Ev Sahibi (Hûd 11/69)
İdeal bir Amca (Hûd 11/74)
İdeal bir Genç (Enbiyâ 21/51)
İdeal bir Yaşlı (Hicr 15/54)
İdeal bir Dede (İbrâhim 14/40)
İdeal bir Davetçi (Şu’âra 26/70)
İdeal bir İmam (Nahl 16/120)
İdeal bir Hacı (Bakara 2/126)
İdeal bir Mücahit (Enbiyâ 21/67)
İdeal bir Muhacir (Enbiyâ 21/71)
İdeal bir Âlim (Bakara 2/258)
İdeal bir Rehber (Bakara 2/124)
Hadis Kaynaklarına Göre Hz. İbrahim (as)
1. Hadis-i Şerifler’de Hz. İbrahim ile doğrudan alakalı 333 rivayet tespit edilmiştir.
2. Bu rivayetlerin 296’sı Kütüb-i Tisa’da, 37’si diğer kaynaklardadır.
3. Ana kaynaklarımız olan Buhârî’de Hz. İbrâhim ile alakalı geçen rivayet sayısı 61, Müslim’de geçen rivayet sayısı 31’dir.
4. Hz. İbrâhim ile alakalı rivayetlerin 51 tanesini Ebû Hüreyre, 43 tanesini Abdullah b. Abbas, 38 tanesini Enes b. Mâlik, 24 tanesini Hz. Âişe ve geri kalanını ise diğer sahâbîler rivayet etmiştir.
5. Bu rivayetlerin hepsi âlimlerimiz tarafından sahih olarak değerlendirilmemiştir. Rivayetler içerisinde hasen, sahih, garib, zayıf ve mevzu olanlarda vardır.
6. Rivayetler içerisinde itikadî, amelî, ahlakî ve fezâile dair olanlar çoğunluktadır.
7. Rivayetlerin içerisinde tarihi bilgiler olduğu gibi Hz. İbrâhim’in şemailine dair bilgilerde mevcuttur.
Kur’ân-ı Kerim’de Hz. İbrâhim (as)
1. Kur’ân-ı Kerim’de yirmi beş sûrede hakkında bilgi verilmiştir.
2. Kur’ân-ı Kerim’de adı, en fazla anılan ikinci peygamberdir.
En fazla anılan Hz. Musa’dır. Hz. Musa, Kur’ân-ı Kerîm’in 34 sûresinde 136 yerde zikredilmektedir. Hz. İbrâhim’in ismi ise 25 sûrede 69 yerde geçmektedir.
3. Kur’ân-ı Kerim’de 173 ayette hayatının farklı safhaları kıssa olarak anlatılmaktadır.
4. Kur’ân-ı Kerim’de adı sûrelere isim olarak verilen yedi peygamberden biridir.
5. Kur’ân-ı Kerim’de babası, ailesi, gençliği, eşleri, çocukları ve soyu çok detaylı bir şekilde anlatılmıştır.
6. Kur’ân-ı Kerim’de mücadelesi, tebliği, kavminin tepkileri ve başına gelen imtihanları çok önemli mesajlarla anlatılmıştır.
7. Kur’ân-ı Kerim’de şahsiyeti, hususiyetleri, özellikleri ve ayrıcalıkları çok önemli bilgilerle aktarılmıştır.
Kur’ân-ı Kerim’de Kıssa Olarak Anlatılan Yerler
Bakara 2/124-132 İmtihanları, Kâbe’nin İhyası ve İmam Kılınışı 9 ayet
Bakara 2/258 Hükümdara Tebliği ve Onun Karşı Koyuşu 1 ayet
Bakara 2/260 Dört Kuş Kıssası ve Dirilişin Mesajları 1 ayet
Âl-i İmrân 3/65-68 Mensubiyeti ve Mesajları 4 ayet
En’âm 6/74- 84 Hanifliği ve Kavmi ile Mücadelesi 11 ayet
Hûd 11/69-76 Misafirleri ve Hz. İshak’ın Müjdelenmesi 8 ayet
İbrahim 14/35-41 Rabbinden İstekleri ve Gelen İcabetler 7 ayet
Hicr 15/51-58 Misafirleri ve Lût Kavimine Gelen Azap Haberi 8 ayet
Nahl 16/120-123 Seçilmesi ve Özellikleri 4 ayet
Meryem 19/41-50 Babasına Tebliği ve Karşılaştığı Tepkiler 10 ayet
Enbiyâ 21/51-73 Putlarla Olan Mücadelesi ve Kavminin Tepkileri 23 ayet
Hac 22/26-29 Haccı İlan Edişi ve Kâbe’nin Değeri 4 ayet
Şuarâ 26/69-89 Kavmine Tebliği, İnancı ve Karşılaştığı Tepkiler 21 ayet
Ankebût 29/16-17 Tebliğinin Muhtevası ve Üslubu 2 ayet
Ankebût 29/24-27 Tebliğine Kavminin Gösterdiği Tepkiler ve İnkârları 4 ayet
Sâffât 37/83-113 Kavmi ile Mücadelesi ve Hz. İsmail’in Kurban Kıssası 31 ayet
Sa’d 38/45-49 Seçimi ve Özellikleri 5 ayet
Zuhruf 43/26-28 Tevhidi Haykırışı ve İnsanlığa Mirası 3 ayet
Zâriyât 51/24-37 Misafirlerine İkramları ve Onların Getirdiği Haberler 14 ayet
Mümtehine 60/4-6 Güzel Örnekliği ve Bunun Mesajları 3 ayet
Toplam 173 ayet
Bu 17 sürede geçen 173 ayetin, büyük bir kısmı Mekkî’dir. Medeni olanlar, Bakara Sûresi’nde geçen 11 ayet, Âl-i İmrân Sûresi’nde geçen 4 ayet ve Mümtehine Sûresi’nde geçen 3 ayettir. Yani 173 ayetin, 18 ayeti Medenî, 155 ayeti Mekkî’dir.
Muhataplarının yanlışlarını düzeltti, eksiklerini tamamladı, hiç bilmedikleri nice bilgiyi de onlara iletti.
“Şüphesiz bu (anlatılanlar), önceki sahifelerde/kitaplarda, İbrâhim ve Musa’nın kitaplarında da vardır.” (A’lâ 87/18,19)
“Sen Mekke’nin seni ele-ayağa düşürdüklerine takılma. Allah’ın ihlaslı kullarını nerelere vardırdığını hatırla! Kuvvetli ve basiretli kullarımız olan İbrahim, İshak ve Ya’kub’u hatırla. Göreceksin bu yangınlardan Allah seni kurtaracak, göreceksin o günün zalimleri de birer birer yıkılacak!”
İbrâhim 14/35-41; 7 ayet ve İbrâhim 14/42-52 11 ayet…
İnşallah bizimde Yesriblerimiz Medine olsun. Gönüllerimiz Medineleşsin ki evlerimiz Medine olsun. Evlerimiz Medineleşsin ki toplumumuz Medine olsun.
