Muhteşem Ahlak dersinde bu hafta Muhammed Emin Yıldırım Hocamız, “Gafletten Nimete Uyku” başlığında, uyku ahlakını anlattı. ‘Uyku ne demektir? Rahat uyku mümkün mü? Sünnette uykunun ölçüsü? Hz. Peygamber’in (sas) söz ve uygulamaları üzerinden uyku nasıl bir nimete dönüştürülebilir?’ Tüm bu sorulara ve daha başka sorulara bu derste cevaplar bulacaksınız.
Dersten Cümleler
Hz. Peygamber’in (sas) konuştuğu bir yerde, susmayı bilmemiz gerekir.
Sünnet’i doğru bir şekilde anlamış olsaydık, verilecek ilk derslerden birisinin uyku ahlakı olması gerekirdi.
Doğru dürüst uyumayanlar, doğru dürüst uyanık olamayacaklardır ve uyur-gezer bir topluluk olarak kalacaklardır.
Hz. Peygamber’in (sas) 35 yaşında başlayan yeni süreci…
Efendimiz (sas) Hira’ya uyumaya değil, uyanmaya ve uyuyanları uyandırmaya gitmiştir.
Hira, büyük bir doğumun ilk zeminidir.
“Oku! Yaratan Rabbin adına!”
“Nun. Kaleme ve satır satır yazdıklarına andolsun.”
“Ey örtünüp bürünen! Gecenin yarısında kalk!”
Âleme düzen verecek adam, önce uykusundan ve yatağından işe başlamalıdır.
Terbiye edilmiş bir uykunun sahipleri olamadığımız için, terbiye edilmiş hayatların sahipleri olamadık.
Nedir Uyku?
1. Uyku, hayatın olmazsa olmazı olan bir ihtiyaçtır.
2. Uyku, bedenin ve ruhun dinlenme vesiledir.
3. Uyku, dünyevi sıkıntılarından kurtulma aracıdır.
4. Uyku, her yönü ile büyük bir mucizedir.
5. Uyku, kulluğun ve ibadetlerin yerine getirilebilmesi için en önemli azıktır.
6. Uyku, ölümün, uyanmak ise dirilişin bir kardeşidir.
7. Uyku, sorumluluğu insan üzerinden kaldıran bir haldir.
8. Uyku, dünyanın azığı, kabrin ve cennetin ise güzel bir hatırasıdır.
“Kendisine ne bir uyuklama, ne de bir uyku gelir!”(Bakara, 255)
“Allah uyumaz, O’nun uykuya ihtiyacı yoktur!” (Müslim, İman, 293, 295; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, 1/116, 118)
Kur’an’da uyku anlamında geçen kelimeler:
Sinetün: Uyuklama
Nüâs (نعس): Derin olmayan uyku
Nevm: Uyku
Rukâd: Uzun uyku
“Sizin için geceyi örtü, uykuyu dinlenme vesilesi kılan, gündüzü de dağılıp çalışma (zamanı) yapan, O’dur.” (Furkan, 47)
“Uykuyu dinlenme vesilesi, geceyi ise bir örtü kıldık!” (Nebe, 9, 10)
“Geceleyin uyumanız, gündüz de lütfundan rızık aramanız O’nun varlığının belgelerindendir/mucizlerindendir. Bunlarda dinleyenler için büyük dersler vardır.” (Rum, 23)
Uyku, ölümün kardeşi, provası yada yarısıdır.
Uyku, yarım ölüm; ölüm, tam uykudur.
“Geceleyin sizi öldüren (öldürür gibi uyutan), gündüzün de ne işlediğinizi bilen; sonra belirlenmiş ecel tamamlansın diye gündüzün sizi dirilten (uyandıran) O’dur. Sonra dönüşünüz yine O’nadır. Sonunda O, yaptıklarınızı size haber verecektir.” (En’am, 60)
“Uyku ölümün kardeşidir!” (Beyhakî, Şuabü’l-İmân, 4/183)
“Allah’ım! Senin isminle ölür ve Senin isminle dirilirim.”
“Bizi öldürdükten sonra dirilten (uyuduktan sonra uyandıran) Allah’a (cc) hamdolsun. Dönüş ancak O’nadır.” (Buhari, Daavât, 8)
“Üç kimseden kalem kaldırılmıştır: Uyanıncaya kadar uyuyandan, aklı geri gelinceye kadar deliden, buluğa erinceye kadar çocuktan.” (Ebû Davud, Hudud, 17)
“Cennette ölüm ve uyku yoktur!” (Taberânî, el-Mu’cemü’l-Evsat; 1/266)
Rahat uykuyu elde etmenin yolları:
1. Rahat vicdan
2. Rahat mide
3. Rahat zihin
4. Rahat gün
5. Rahat yatak
Medeniyetin mutfakla, Suffa Mektebi’nin evlerin sofralarıyla, yeme-içme meselesinin uyku ile ciddi bir alakası vardır.
Uyku Ahlakı konusunda Hz. Peygamber (sas) örnekliğinde alınması gereken mesajlar:
1. Çok değil, kıvamında uyu ki sıhhatli olasın.
2. Az değil, kararında uyu ki kuvvetli kalasın.
3. Her zaman değil, doğru vakitlerde uyu ki fayda bulasın.
4. Sürekli değil, fasıla vererek uyu ki kalite elde edesin.
5. Kafana göre değil, Sünnet’e göre uyu ki lezzet alasın.
6. Unutarak değil, hatırlayarak uyu ki uyanabilesin.
Uykunun bünye ve terbiye ile alakalı ciddi bağları var.
“Ümmetim hakkında en çok şu hususlardan korkuyorum. Şişmanlık, uykuya düşkünlük, tembellik ve iman zayıflığı!” (Suyuti, Camiü’s-Sağir, 1/404)
Hazreti Süleyman’ın annesi oğluna şöyle diyor: “Evlâdım! Geceleyin fazla uyuma! Zira geceleyin fazla uyku, kişiyi kıyamet günü fakir bırakır.” (İbnMâce, İkâmetü’s-Salavât, 174)
“Resulullah (sas) yatsıdan önce uyumayı, yatsıdan sonra da konuşmayı hoş görmezdi.” (Buhari, Mevâkît, 23; Müslim, Mesâcid, 236)
Abdullah b. Mes’ûd’da şunu söylüyor: “Resulullah (sas) bize yatsı namazından sonra gece sohbetlerini yasakladı.” (İbnMace, Salat, 12)
Havvat b. Cübeyr(ra) şöyle der: “Gündüzün evvelinde uyumak dalgınlık, ortasında uyumak güzellik, sonunda uyumak ise ahmaklıktır.” (Buhari, Edebü’l-Müfred, 593; Hâkim, el-Müstedrek, 5/538)
“Uyku üç nevidir:Gaylüle, Feylüle, Kaylüle” (28. Lema, 9. Nükte)
“Sabah namazını kılıp, sonra da oturduğum yerden kalkmayarak güneş doğuncaya kadar Allah’ı zikretmem, benim için Allah yolunda düşmana saldırmamdan daha evladır/sevimlidir.” (Abdürrezzâk, Musannef, 1/530)
“Allah’ım! Ümmetimden sabahın erken vakitlerinde işe koyulanlara bereket ver.” (Dârimî, Siyer, 1)
“Gecenin bir kısmında kalkıp namaz kılan ve hanımını da (namaz kılması için) uyandıran, kalkmak istemediği zaman yüzüne su serpen kimseye Allah rahmetini ihsan etsin. Gece kalkıp namaz kılan ve kocasını da (namaz kılması için) uyandıran, kalkmak istemediği zaman yüzüne su serpen kadına Allah rahmetini ihsan etsin.” (Nesâî, Kıyâmu’l-Leyl, 5; İbnMâce, İkâme, 175)
“Bu, Allah’ın kızgınlığına sebep olan bir yatış tarzıdır!” (EbûDâvûd, Edeb, 95; Tirmizî, Edeb, 21)
“Biriniz uyuduğu zaman şeytan onun ense köküne üç düğüm atar. Her bir düğümü attığı yere, “Gecen uzun olsun, yat, uyu!” diye eliyle vurur. Şayet o kimse uyanarak Allah’ı anarsa, düğümlerden biri çözülür. Abdest alırsa, bir düğüm daha çözülür. Bir de namaz kılarsa, şeytanın attığı bütün düğümler çözülür ve böylece neşeli ve huzurlu bir şekilde sabahlar. Allah’ı anmaz, abdest alıp namaz kılmazsa, uyuşuk ve tembel bir halde sabahlar.” (Buhari, Teheccüd, 12; Müslim, Müsâfirîn, 207)
“Size geceleyin kalkmayı tavsiye ederim. Çünkü o, sizden önce yaşayan salihlerin âdeti, Rabbinize yakınlık vesilesidir, günahlardan koruyucu, kötülüklere kefarettir ve bedeni rahatsızlıkları kovucudur.” (Tirmizî, Daavat, 112)
“İnsanlar uykudadır (gaflettedir), ancak öldükleri zaman uyanırlar.”(Sehavî, el-Makasıdü’l-Hasene, s. 450)
“Bütün uyuyanları uyandırmak için bir uyanık yeter.” (Malcom X)
