Hz. Şuayb’ın Eksik Ölçüp Tartanlarla Mücadelesi

Siret-i Enbiyâ derslerimiz Hz. Şuayb (as) ile devam ediyor… Muhammed Emin Yıldırım hocamız bu hafta “Hz. Şuayb’ın Eksik Ölçüp Tartanlarla Mücadelesi” üst başlığında Hz. Şuayb’ın nasıl bir tevhid ve tebliğ mücadelesi verdiğini anlattı. Özellikle “Mizan, Mikyal ve Kıst” kavramları üzerinde duran hocamız, insanın sarsılan ölçüm ve değerlendirme anlayışının nelere sebebiyet verdiğini çok önemli mesaj ve örneklerle bizlerle paylaştı.

Dersten Cümleler

Şimdiye kadar, Hz. Âdem’den, Hz. Zülkifl’e, 13 peygamberi işledik… İki hususu fark etmiş olmamız lazım; biri; gönderilen her peygamber, ilk muhataplarının akıdevî ve ahlâkî problemleri neler ise onları düzeltme adına bir mücadele vermişlerdir.

İkincisi ise; Kur’ân bütün peygamberlerin ortak hususiyetlerine dikkat çektiği gibi bahse konu olan peygamberin özel bir hususiyeti varsa ona daha fazla dikkatleri çekmiştir.

Tüm peygamberler bize örnek, önder ve rehber’dirler…

Hz. Şuayb’ın (as) üzerinden alınması gereken örnekliklerden 10 tanesi

1. İdeal bir baba örnekliği
2. İdeal bir ziraatçı örnekliği
3. İdeal bir tüccar örnekliği
4. İdeal bir işveren örnekliği
5. İdeal bir hoca örnekliği
6. İdeal bir kayınbaba örnekliği
7. İdeal bir akraba örnekliği
8. İdeal bir arkadaş örnekliği
9. İdeal bir davetçi örnekliği
10. İdeal bir dava adamı örnekliği

Üç temel kavram: Mizan, Mikyal ve Kıst…

Hz. Şuayb’ın bu üç temel kavramda inşa etmek istediği ahlâktı. Neydi bu ahlâklar?

Mizan/Tartı Ahlâkı
Mikyal/Ölçü Ahlâkı
Kıst/Adalet Ahlâkı

Medyen ve Eyke ahalisinin en temel 12 özelliği:

1. Şirke düşen bir kavim
2. Ölçü ve tartıyı bozan bir kavim
3. Haksızca insanların mallarına el koyan bir kavim
4. Bozgunculuk yapan ve kibri kuşanan bir kavim
5. Hakikate ulaşmak isteyenlere engel olan bir kavim
6. Doğru yolu insanlara eğri gibi gösteren bir kavim
7. Zorbalık yapan ve zulümde sınır tanımayan bir kavim
8. Adaleti ortadan kaldıran ve adaleti isteyenlere düşman olan bir kavim
9. Helal ile yetinmeyip daha fazla kazanma tutkusuna kapılan bir kavim
10. Atalarının yaptıklarını kutsayan ve onların arkasına sığınan bir kavim
11. Haklılığı ve adaleti güçte, ailede, taraftarlarının fazlalığında gören bir kavim
12. Peygamberlerini yalancılıkla suçlayan ve ona karşı olan bir kavim

Bu 12 özelliğin tamamını biz iki kavramda toparlayabiliriz: Tevhid ve Adalet…

Hz. Şuayb’ın mücadelesinde öne çıkan mesajlar:  

– İyi ve temiz insanlar her zaman için azdır.
– İyi ve temiz kalmayı çevreye bağlamak doğru değildir.
– İyi ve temiz insanlar toplumda çok fazla sevilen insanlar değildir.
– İyi ve temiz kalmanın kesinlikle bir bedeli vardır.
– İyi ve temiz kalanlar kesinlikle işin nihayetinde kazananlardan olacaktır.

Kur’ân-ı Kerim’de Hz. Şuayb (as)

1. Kur’ân-ı Kerim’de 5 sûrede hakkında bilgi verilmiş bir büyük İslâm peygamberidir.

Bu süreler şunlardır:  A‘râf, Hûd, Şuarâ, Kassas ve Ankebût

2. Kur’ân-ı Kerim’de adı 11 yerde geçen bir peygamberdir.

11 yerde ismi geçen ayetler şunlardır:

A‘râf, 7/85, 88, 90, 92 (iki defa)
Hûd, 11/84, 87, 91, 94
Şu‘arâ, 26/177
Ankebût, 29/36

3. Kur’ân-ı Kerim’de 46 ayette hayatının farklı safhaları kıssa olarak anlatılmaktadır.

4. Kur’ân-ı Kerim’de Hz. Şuayb’ın (as) dönemi, aynı anda üç peygamberin yaşadığı bir dönem olarak anlatılmaktadır.

5. Kur’ân-ı Kerim’de peygamber olarak gönderildiği kavim/topluluk çok ayrıntılı bir şekilde hususiyetleri ile anlatılmaktadır.

Hz. Şuayb’ın gönderildiği topluluk Medyen ve Eyke ahalisidir. Bu toplulukları çok farklı ve geniş bir şekilde Kur’ân bize anlatmaktadır. İnanç yönünden, sosyal ve kültürel yönden, ekonomik ve iktisat yönünden, ahlaki zafiyet ve zulümleri yönünden bayağı bir detaylı bir şekilde anlatılmıştır.

Anlatılan ayetlerden bazıları:

Tâhâ 20/40

Tevbe 9/70 ayetinde bu kavmin şehirlerinin nasıl helak olduğuna dikkat çekilir.

Hicr 15/78’de, Sâd 38/13’de Kāf 50/14’de Ashâbü’l-Eyke şeklinde azgınlıklarına ve sonrasında gelen helake dikkat çekilir.

Hac 22/44’de Ashâb-ı Medyen şeklinde yine azgınlıklarına değinilir.

6. Kur’ân-ı Kerim’de tebliği, mücadelesi, çektiği zorlukları, karşılaştığı ağır imtihanları ve bunlara karşı gösterdiği sebatları çok önemli mesajlarla anlatılmaktadır.

7. Kur’ân-ı Kerim’de kızları hakkında çok önemli bilgiler aktarılmaktadır.

8. Kur’ân-ı Kerim’de tebliğ ve mücadelesinin sonunda kavmine azap gelen, inananların kurtulduğu inkâr edenlerin ise helak olduğu anlatılan peygamberlerden biridir.

9. Kur’ân-ı Kerim’de Ehl-i Kitap’ın çok az yer vermesine, hatta peygamberliğine dair açık ifadelerin yer almamasına rağmen geniş bilgilerle anlatılan bir peygamberdir.

10. Kur’ân-ı Kerim’de şahsiyeti, hususiyetleri, özellikleri ve ayrıcalıkları çok önemli bilgilerle aktarılmıştır.

Kur’ân-ı Kerim’de Kıssa Olarak Anlatılan Yerler

Nüzul Sırasına Göre Hz. Şuayb’ın (as) Anlatıldığı Ayetler

Mutaffifin ne demektir? Tatfif, ölçüyü, tartıyı, değerlendirmeyi, yargılamayı, kendine yontmaktır. Mutaffifin, tam da yolsuzluk yapmak demektir.

Yolsuzluk nedir? Yolsuzluk, hırsızlık, hayâsızlık, haksızlık, hadsizlik, haramzadeliktir.

“Bir evden bir kurban yeter!”

Üzerinde ciddi ciddi durulması gereken bir nasihat! Selmân-ı Farisî’ye: ‘Seni emirlikten nefret ettiren nedir?’ diye soruldu. Dedi ki: ‘Emilmesinin tatlılığı, kesilmesinin acılığı!’ (İbn Sa’d, Tabakât, 4/101)

“İnsanlardan, kendileri bir şeyi ölçerek aldıkları zaman tam alan; ama onlara bir şeyi ölçüp tartarak verdiklerinde eksik tutan kimselerin, vay haline/yazıklar olsun onlara! Onlar düşünmezler mi ki, büyük bir günde (hesap vermek için) diriltilecekler! Öyle bir gün ki, insanlar o günde âlemlerin Rabbinin huzurunda divan duracaklardır.” (Mutaffifin 83/1-6) 

كَلَّٓا اِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَۜ

“Hayır, şüphesiz onlar, o gün Rablerini görmekten mahrum bırakılacaklardır.” (Mutaffifin 83/15)

Üç sınıf Mutaffifin:

– Medyen’in Mutaffifinleri
– Mekke’nin Mutaffifinleri
– Medine’nin Mutaffifinleri

Altı alanda ölçüler ve tartılar yerle bir ediliyor:

– İnanç
– İbadet
– İhlâs
– İnsaf
– İlim
– İletişim

– İnançtaki ölçü ve tartı şaşması Şirke
– İbadetteki ölçü ve tartı şaşması Günaha
– İhlastaki ölçü ve tartı şaşması Riyaya
– İnsaftaki ölçü ve tartı şaşması Zulme
– İlimdeki ölçü ve tartı şaşması Cehalete
– İletişimdeki ölçü ve tartı şaşması Harama kişiyi götürür.

Bu ölçü ve tartının doğru olabilmesi için, bu işin dürüstçe gerçekleşebilmesi için şunların olması gerekir:

Ölçü ve tartı doğru olacak
Ölçü ve tartı birimi doğru olacak
Ölçülen ve tartılan doğru olacak
Ölçen ve tartan doğru olacak
Ölçüm ve tartım usulü doğru olacak

Ubade b. Samit (ra) bize Huneyn’den dehşet bir tablo aktarıyor:  “Allah Resûlü, Huneyn ganimetlerinin taksimi öncesinde develerin toplandığı mekâna yakın bir yerde namaz kıldırır. Selam verdikten sonra ayağa kalkar ve develerden birinin üzerinden bir tüy alır ve ashabına şöyle seslenir: “Ey insanlar! İşte bu, elde edilen ganimetten bir tüydür. Ganimetten gelen iğne ve iplik hatta ondan daha küçük ya da büyük ne varsa onu teslim edin…”