Siret-i İnsan derslerimizin bu haftaki konusu fıtrattı. Muhammed Emin Yıldırım hocamız, “İnsana Kodlanan İlahî Program Fıtrat” başlığı altında, fıtratın ne demek olduğunu, Kur’an’da bu önemli kavramın nasıl geçtiğini, insan fıtratının nelerden oluştuğunu ve fıtratı bozan amillerin neler olduğunu çok önemli örnek ve mesajlarla anlattı.
Dersten Cümleler
Bir umre sonrası yapılan değerlendirmeler…
Avantajları İle Ümmet-i Muhammed
– Kâbe gibi bir kıbleye ve Mekke, Medine gibi cazibesi Allah’tan olan bir nimete sahibiz.
– Kur’an gibi ilahi bir mesaja ve Sünnet gibi o mesajın hayata nasıl taşınacağını bize öğreten bir menhece ve sahabe gibi bunların fiili karşılıklarını göreceğimiz rehberlere sahibiz.
– Gururlanacağımız bir insan potansiyeline ve genç enerjisine sahibiz.
– Bitmeyen bir dini heyecana ve ibadet aşkına sahibiz.
– Coğrafyalara sıkışmayan ve tüm dünyaya yayılan bir mesaja sahibiz.
Dezavantajları İle Ümmet-i Muhammed
– İmanın en temel kavramı olan Tevhidi anlamamış ve kavramamış binlerce insana sahibiz.
– Hira orada dururken halen cehaletin karanlığında bocalayan binlerce insana sahibiz.
– Bedeviliği yok edip, Medeniliği tesis eden Medine’ye rağmen yeniden Bedeviliğe dönmüş binlerce insana sahibiz.
– Zulmü içselleştiren, zalime zalim demekten korkan, ölümü gösterip sıtmaya razı edilen ve algılarla yönetilen yığınlara sahibiz.
– Nezaketten mahrum, nezahetten uzak, nezafetten geri, ahlakî esaslara riayet etmeyen kitlelere sahibiz.
Hakikatin/Hidayetin insan üzerinde beş tane delili vardır:
1. Misak Delili
2. Fıtrat Delili
3. Akıl Delili
4. Elçiler Delili
5. Kitap Delili
– Misak Delili
“Kıyamet gününde, biz bundan habersizdik demeyesiniz diye Rabbin Âdemoğullarından, onların bellerinden zürriyetlerini çıkardı, onları kendilerine şahit tuttu ve dedi ki: Ben sizin Rabbiniz değil miyim? (Onlar da), Evet (buna) şâhit olduk, dediler.” (A’râf 7/172)
– Fıtrat Delili
“(Resûlüm!) Sen yüzünü hanîf olarak dine, Allah insanları hangi fıtrat üzere yaratmış ise ona çevir. Allah’ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur; fakat insanların çoğu bilmezler.” (Rûm 30/30)
– Akıl Delili
“Size de, Allah’ı bırakıp tapmakta olduğunuz şeylere de yuh olsun! Siz akıllanmaz mısınız?/Aklınızı kullanmayacak mısınız?” (Enbiyâ 21/67)
– Elçiler Delili
“Peygamberleri müjdeciler ve azab habercileri olarak gönderdik ki, peygamberlerden sonra insanların Allah’a karşı bir bahaneleri olmasın. Allah mutlak üstündür, yegane hikmet sahibidir.” (Nisa 4/165)
– Kitap Delili
“De ki: Hangi şey şahadetçe en büyüktür? De ki: (Hak peygamber olduğuma dair) benimle sizin aranızda Allah şahittir. Bu Kur’an bana, kendisiyle sizi ve ulaştığı herkesi uyarmam için vahyolundu. Yoksa siz, Allah ile beraber başka ilahlar olduğuna şahitlik mi ediyorsunuz? De ki: ‘Ben buna şahitlik etmem. O ancak bir tek Allah’tır, ben sizin ortak koştuğunuz şeylerden kesinlikle uzağım!’ de.” (En’am 6/19)
Fıtrat kelimesi “yarmak, ikiye ayırmak; yaratmak, icat etmek, bir şeyi açmak ve içindekini ortaya çıkarmak” mânalarına gelen fatr kökünden isim olup “yaratılış, belli yetenek ve yatkınlığa sahip oluş” anlamında kullanılır.
Fıtrat ilk yaratılış anında varlık türlerinin temel yapısını, karakterini ve henüz dış tesirlerden etkilenmemiş olan ilk durumlarını belirtir.
Aynı kökten gelen fâtır kelimesi Kur’an’da Allah’ın isimlerinden biri olarak zikredilmiştir. (meselâ bk. el-En‘âm 6/14; Fâtır 35/1; ez-Zümer 39/46)
“(Resûlüm!) Sen yüzünü hanîf olarak dine, Allah insanları hangi fıtrat üzere yaratmış ise ona çevir. Allah’ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur; fakat insanların çoğu bilmezler.” (Rûm 30/30)
Ayetten alınması gereken mesajlar:
– Hanifliğin tevhid ile tevhide ulaşmanın fıtrat ile çok ciddi irtibatı vardır.
– Fıtrat, Allah’ın insanlara kotladığı ilahî bir program, ilahî bir formattır.
– Fıtrat, yaratılışın değişmez yasalarındandır.
– Allah’ın yaratılış yasalarında bir değişme asla olmayacaktır.
– İnsanların çoğu fıtrat yasasından gafil yaşamaktadır.
Hz. Ali’nin (ra) sorduğu üç soru: “Min Eyne? Fi Eyne? İlâ Eyne?”
Min Eyne?: Nereden?
Fi Eyne? Nerede?
İlâ Eyne? Nereye?
“Ey İnsan Nereden geliyorsun? Neredesin? Nereye gidiyorsun?”
Min Eyne?: Nereden? : Önceki Hayattan
Fi Eyne? Nerede? : Ölümlü Hayatta
İlâ Eyne? Nereye? : Öteki Hayata
Kişinin fıtratı olmaz, türün fıtratı olur. İnsanın fıtratı, erkeğin fıtratı, kadının fıtratı, Dağın, Suyun, Göğün, Yerin, Ağacın, Böceğin, Çiçeğin, Cinin, Meleğin fıtratı doğru bir kullanımdır.
İnsanın fıtratı olur; kişinin ise mizacı olur.
İnsanın tabiatı olur; kişinin ise cibilliyeti olur.
“Dağın yer değiştirdiğini duyduğunuzda inanın, huyun değiştiğini duyduğunuz da inanmayın! Çünkü o, yaratıldığı hal üzere olur.” (Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, 6/443)
İnsanın hilkati olur; kişinin ise seciyesi/karakteri olur.
İnsanın şâkilesi olur; kişinin ise hüviyeti olur.
İnsanın isti’dâdı olur; kişinin ise şahsiyeti olur.
İnsan fıtratının yapısına dair bazı hususlar: Unutmak ve ünsiyet kurmak, inanç duygusu, hayâ duygusu, korku duygusu, temizlik, bedenin temizliği, temiz şeyleri yemek…
Zafiyet yönüyle insan kimdir?
1. Kan dökücüdür. (Bakara 2/30)
2. Mala ve dünya hayatına düşkündür. (Al-i İmran 3/14)
3. Zayıf yaratılışlıdır. (Nisa 4/28)
4. Vefasızdır. (Yunus 10/12)
5. Nankördür.(İsra17/ 67)
6. Şımarıktır. (Hûd 11/9)
7. Düşmandır. (Nahl 16/4)
8. Cimridir. (İsra 17/100)
9. Acelecidir.(İsra 17/11)
10. Ümitsizdir.(İsra 17/83)
11. Zalim ve cahildir. (Ahzab 33/72)
12. Tartışmayı sevendir.(Kehf 18/54)
Kabiliyet ve yetenekler yönüyle insan kimdir?
1. Eşyaya isim koyma kabiliyetine sahiptir. (Bakara 2/31)
2. Sorumluluk sahibidir. (Ahzab 33/72)
3. İyilik yapmayı sevendir.(Lokman 31/14)
4. Allah’tan hakkıyla korkandır. (Enfâl 8/2)
5. Tevbe eden ve günahından pişmanlık duyandır.(Al-i İmran 3/16)
6. Sabreden, direnendir.(Bakara 2/153)
7. Haksızlığa karşı yardımlaşandır. (Şûrâ 42/39)
8. İyiliği emreden, kötülükten alıkoyandır. (Al-i İmran 3/104)
9. İhtiyaç sahiplerine yardımda bulunandır. (Zâriyât 51/19)
10. Affetmeyi seven, kusurları bağışlayandır. (Al-i İmran 3/134)
Fıtratı Bozan Amiller
– Hatalı Eğitim
– Gayesiz Hayat
– Yanlış Telkin
– Kötü Çevre
“Dünyaya gelen her insan fıtrat üzere doğar; sonra anne ve babası onu yahudi, hıristiyan, Mecûsî (farklı bir rivayete göre hatta müşrik) yapar.” (Buhârî, “Cenâʾiz”, 79, 80, 93; Müslim, “Ḳader”, 22-25)
İnsanlığın Aynaları: “Kömürden Elmas Çıkaran Bir Din”
