Siret-i İnsan derslerimizin bu haftaki konusu irade eğitimi idi. Muhammed Emin Yıldırım hocamız, “İnsanlığı Koruma Vesilesi İrade Eğitimi” serlevhasının altında bu önemli meselenin nasıl anlaşılması gerektiğini, Hz.Peygamber’in (sas) bu alandaki örnekliğini, nelere dikkat edilmesi nelerden de uzak durulması gerektiğini çok mühim örnek ve mesajlarla anlattı.
Dersten Cümleler
Nurettin Topçu’nun İradenin Davası diye bir kitabı var, kitabının başında da şöyle bir tespiti var: “Zamanımızın meselesi ne teknik, ne atom, ne siyaset meselesidir. Zamanımızın meselesi irade meselesidir.” (Nurettin Topçu, İradenin Dâvası/Devlet ve Demokrasi, s. 15)
Bu iradenin ne demek olduğunu da şöyle açıklıyor: “Bilinmeyen kaynaktan sızarak bilinmeyen ideale doğru insanı sürükleyen bu varlık hareketini, kâinatın hayatında kısa bir an teşkil eden ömür içinde benimsenmesine irade diyoruz. İnsan bu iradeden ibarettir.” (Nurettin Topçu, İradenin Dâvası/Devlet ve Demokrasi, s. 13)
Nefis terbiyesi, köreltme değil, yol açmadır.
Nefis terbiyesi, yok etme değil, meşru zemine kaydırmadır.
Nefis terbiyesi, yasaklar üzerinden değil, helaller üzerinden adımlar atmaktır.
Sözlükte “istemek ve dilemek” anlamına gelen iradeye, terim olarak üç tanım verilir:
“Nefsin yapılması gerektiğine hükmettiği bir işi, bir amacı gerçekleştirmeyi istemesi, ona yönelmesi”
“Canlıyı, kendisinden değişik mahiyetteki fiillerin doğmasını sağlayacak bir duruma getiren nitelik”
“Bir fayda elde etme inancının ardından doğan eğilim…” (Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, “rvd” md.; Cürcani, et-Ta’rîfât, “İrâde” md.)
İslâm kaynaklarında “ihtiyar, meşiyyet (meşîet), şevk, şehvet, kasd, azim” gibi kelimeler de iradeye yakın anlamda geçmektedir.
Fakat bunlar arasında az çok anlam farkları bulunmaktadır:
İrade: Harekete geçme gücü ve yeteneği
İhtiyar: Seçme gücü ve yeteneği
Meşiyyet: İsteme gücü ve yeteneği
Şevk: Arzulama ve özlem duyma yeteneği
Şehvet: Şiddetli arzu ve cinsel ihtiyaç yeteneği
Kasd: Bir işe kalkışma ve yapma yeteneği
Azim: Kararlılık ve ısrarla isteme yeteneği
Kur’ân-ı Kerîm’de irade kavramı hem Allah’a hem de insana nispet edilerek 139 yerde geçer.
Psikoloji dediğimiz ruh ve davranış bilimi yada felsefe çok değişik ifade ve tanımlarla ortaya koyar. En bilinenleri şunlardır:
1- İtici güç: Yapabilme gücü
2- Bilinç yetisi: Eyleme karar verme gücü
3- Usa dayalı güç: Usla belirleme gücü
4- Karar verme gücü: İstenilmiş olanı gerçekleştirme eylemi
5- Yaşamın Özgür Seçeneği: Bilinçli olarak seçme ve yapma eylemi
En büyük özgürlük olan Allah’a kul olma ekseninde sınırlı ve sorumlu hareket etme noktasında kişinin elinden geldiğince dikkatli olması ve davranmasıdır.
İradelerimizi eğitmezsek 5 tane temel hastalığa saplanırız:
– Tembellik
– Tiryakilik
– Tutkuculuk
– Taassupçuluk
– Tatminsizlik
Tatminsizlik, şükürsüzlüğü ve nankörlüğü dolayısı ile vefasızlığı getiriyor.
Nefis terbiyesinde dikkat edilmesi gereken 10 husus:
1. İmanları takviye etmek
2. Helalleri iyice öğrenip onlarla yetinmek
3. Dava şuurunu her daim yenilemek
4. Makul hedefler belirlemek
5. Boş zamanları güzel şeylerle geçirmek
6. Farzların ikamesine, nafilelerin ihyasına çalışmak
7. Köklerimiz ile irtibatımızı güçlendirmek
8. Salih ve sadık arkadaşlar edinmek
9. Her türlü nifakın ilacı olan infakı arttırmak
10. Sabrı kuşanıp, hem nefse hem birbirlerimize sabır telkininde bulunmak
En büyük iradesizlikler şu alanlarda ve anlarda ortaya çıkıyor:
Acılar çoğaldığında
Zaafiyetler oluştuğunda
Kabiliyetler köreldiğinde
Sevinçler arttığında
Başarılar yaşandığında
Acılarını yöneten, o acıları ile bir kıvama erer. Acılarına yönetilen ise bir trajedi yaşar.
Zaafiyetlerini yöneten, o zaafiyetleri ile bir işe yarar. Zaafiyetlerine yönetilen ise anlamsız bir hayatın sahibi olur.
Kabiliyetlerini yöneten, o kabiliyetleri ile ciddi başarılara imza atar. Kabiliyetlerini yönetemeyen ise sermayesini köreltip zarar eder.
Sevinçlerini yöneten, o sevinçlerini şükür vesilesi kılıp sevaba nail olur. Sevinçlerine yönetilen ise sadece o kısacık lezzet ile yetinip durur.
Başarılarını yöneten, o başarıları ile daha güzellerini elde eder. Başarılarına yönetilen ise bir ömür bir başarının dedikodusunu yapar durur.
Neler yapmalı irade eğitimi için?
– Bir daha bazı hakikatlerin farkına varalım.
– Tedriciliği esas alalım.
– Salih amellerimizi arttıralım.
– İdeallerimizi ve hedeflerimizi güncelleştirelim.
– Bizi hayra götürecek ve hayırda tutacak sadık dostlar edinelim.
– Bize rol model olacak irade kahramanları seçelim.
İnsanlığın Aynaları: “Ezan Düşmanlığından Mekke Müezzinliğine”
