Sîret-i Enbiyâ derslerimizde Hz. Mûsâ ile yolculuğumuz başladı. İlk dersimizde Muhammed Emin Yıldırım hocamız, “Kur’ân’ın En Fazla Anlattığı Peygamber Hz. Mûsâ (as)” serlevhasının altında Kur’ân’ın Hz. Mûsa’yı nasıl, ne düzeyde ve ne gibi özelliklerle anlattığına değindi. Çok önemli vurgu ve mesajların verildiği dersimizde Hz. Mûsâ ile alakalı çok güzel bir başlangıç yapıldı. Derslerimizin hayırlarla devam etmesini Rabbimizden niyaz ediyor, siz takipçi kardeşlerimizden dualar istiyoruz.
Dersten Cümleler
Hz. Mûsâ (as) bize neler öğretir?
1. Allah (cc) “bitti” demedikçe nasıl bir dava, bir mücadele, bir sevda bitebilir ki?
2. Yıkılmaz denilen saraylar bir sandığın getirdiği bebek ile nasıl yıkılır?
3. Bir büyük musibet nasıl önemli hayırların kapısını açar?
4. Bir gencin iffeti nasıl güzel bir yuvanın kurulmasına vesile olur?
5. Zalimin zulmü arşa dayanırsa, nasıl bir mücadele yöntemi ortaya konur?
6. Ruhları köleleşmiş bir topluluğu özgürleştirmek için nasıl bir mücadele verilir?
7. Güce, mülke, bilgiye tapanların ve tahrif olmuş bir dini kullananların karşısında nasıl durulur?
Gücün sembolü Firavun;
Mülkün sembolü Kârûn;
Bilginin sembolü Hâmân;
Tahrif olmuş dinin sembolü Bel’am…
8. Her şart ve durumda tevekkülün nasıl kuşanılması gerektiğini gösterir?
9. Cahil ve bağnaz bir kavme, zalim ve zulmü seven bir muhatap topluluğuna nasıl bir dil ve usul ile tebliğ edileceğini öğretir?
10. İmanın nasıl bir değiştirme ve dönüştürme potansiyele sahip olduğunu gösterir.
Kur’ân Hz. Mûsâ’yı Hangi Yönleri ile Anlatır?
1. Bebeklik ve çocukluk yönü
2. Evlatlık ve kardeşlik yönü
3. Gençlik ve çobanlık yönü
4. Talebelik ve damatlık yönü
5. Kocalık ve babalık yönü
6. Muallimlik ve müteallimlik yönü
7. Özgürlük ve özgürleştirme yönü
8. Rehberlik ve liderlik yönü
9. Komutanlık ve askerlik yönü
10. Peygamberlik ve imamlık yönü
Kur’ân-ı Kerim’de Hz. Mûsâ (as)
1. Kur’ân-ı Kerim’de otuz dört surede hakkında bilgi verilmiştir.
Bu surelerin tertip sırasına göre isimleri şunlardır: Bakara, Âl-i İmrân, Nisâ, Mâide, En’âm, A’râf, Yûnus, Hûd, İbrâhîm, İsrâ, Kehf, Meryem, Tâhâ, Enbiyâ, Hac, Mü’minûn, Furkân, Şuarâ, Neml, Kasas, Ankebût, Secde, Ahzâb, Sâffât, Mü’min, Fussilet, Şûrâ, Zuhruf, Ahkâf, Zâriyât, Necm, Saff, Naziât, A’lâ.
2. Kur’ân-ı Kerim’de adı, en fazla anılan peygamberdir.
Hz. Mûsâ Kur’ân-ı Kerîm’in 34 sûresinde 136 yerde zikredilmektedir.
İkinci en fazla anılan peygamber malum olduğu üzere Hz. İbrâhim’dir. Hz. İbrâhim’in ismi ise 25 sûrede 69 yerde geçmektedir.
Hz. Mûsâ’nın isminin geçtiği ayetler:
Bakara 2/51, 53, 54, 55, 60, 61, 67, 87, 92, 108, 136, 246, 248
Âl-i İmrân 3/84
Nisâ 4/153 (2 defa), 164
Mâide 5/20, 22, 24
En’âm 6/84, 91, 154
A’râf 7/103, 104, 115, 117, 122, 127, 128, 131, 134, 138, 142 (2 defa), 143 (2 defa), 144, 148, 150, 154, 155, 159, 160
Yûnus 10/75, 77, 80, 81, 83, 84, 87, 88
Hûd 11/17, 96, 110
İbrâhîm 14/5, 6, 8
İsrâ 17/2, 101 (2 defa)
Kehf 18/60, 66
Meryem 19/51
Tâhâ 20/9, 11, 17, 19, 36, 40, 49, 57, 61, 65, 67, 70, 77, 83, 86, 88, 91
Enbiyâ 21/48
Hac 22/44
Mü’minûn 23/45, 49
Furkân 25/35
Şuarâ 26/10, 43, 45, 48, 52, 61, 63, 65
Neml 27/7, 9, 10
Kasas 28/3, 7, 10, 15, 18, 19, 20, 29, 30, 31, 36, 37, 38, 43, 44, 48 (2 defa), 76
Ankebût 29/39
Secde 32/23
Ahzâb 33/7, 69
Sâffât 37/114, 120
Mü’min 40/23, 26, 27, 37, 53
Fussilet 41/45
Şûrâ 42/13
Zuhruf 43/46
Ahkâf 46/12, 30
Zâriyât 51/38
Necm 53/36
Saff 61/5
Naziât 79/15
A’lâ 87/19
Dikkat ettiyseniz Hz. Mûsâ’nın en fazla ismi A’raf Sûresi’nde geçmektedir; orada 21 kez geçiyor. 18 kez Kasas Sûresi’nde, 17 kez Tâhâ Sûresi’nde ve 13 kez de Bakara Sûresi’nde geçmektedir.
3. Kur’ân-ı Kerim’de 530 ayette hayatının farklı safhaları kıssa olarak anlatılmaktadır.
Kıssa olarak anlatılan ayetlerin tablosu şu şekildedir.
Kur’ân-ı Kerim’de Kıssa Olarak Anlatılan Yerler
Bakara 2/47-93 – İsrâiloğulları ile yaşanalar ve onların tebliğe karşı tutumları – 47 ayet
Bakara 2/246-252 – Hz. Mûsâ’dan sonra olanlar ve Tâlût-Câlût kıssası – 7 ayet
Âl-i İmrân 3/93-94 – İsrâiloğulları’na helal kılınanlar ve Tevrat’ın bazı hükümleri – 2 ayet
Nisâ 4/153-164 – İsrâiloğulları’nın sözlerinden dönmeleri ve sonrasında yaşadıkları – 12 ayet
Mâide 5/12-13 – İsrâiloğulları’dan alınan sözler ve onların karakterleri – 2 ayet
Mâide 5/20-26 – İsrâiloğulları’na verilen nimetler ve onların Hz. Mûsâ’ya eziyetleri – 7 ayet
Mâide 5/44-46 – Tevrat’ın hükümleri ve onların bu hükümlere karşı tavırları – 3 ayet
Mâide 5/70-71 – İsrâiloğulları’na gönderilen peygamberler ve onların karşılıkları – 2 ayet
A’raf 7/103-171 – Hz. Mûsâ’ya verilen mucizeler ve ortaya konan mücadeleler – 68 ayet
A’raf 7/175-178 – İsrâiloğulları’nın hakikate karşı menfi tutumları ve Bel’am b. Bâura kıssası – 4 ayet
Yûnus 10/75-93 – Hz. Mûsâ’nın daveti, tebliği, mücadelesi ve Firavun’un ibret dolu akıbeti – 19 ayet
Hûd 11/96-103 – Firavun’un hakikat karşısındaki tavrı ve ortaya koyduğu menfi tavırları – 8 ayet
Hûd 11/110-111 – Hz. Mûsâ’ya verilen vahiy ve muhataplarının karşılıkları – 2 ayet
İbrâhim 14/5-8 – Hz. Mûsâ’nın kavmini uyarmaları ve onların tepkileri – 4 ayet
İsrâ 17/2-8 – İsrâiloğulları’nın geçmiş ve gelecek tarihleri – 7 ayet
İsrâ 17/101-104 – Hz. Mûsâ’nın Firavun ile mücadelesi ve Firavun sonrası olan hadiseler – 4 ayet
Kehf 18/60-82 – Hz. Mûsâ’nın Hz. Yûşâ ve arkasından Hz. Hızır ile yaptığı yolculuklar ve yaşanan olaylar – 23 ayet
Meryem 19/51-53 – Hz. Mûsâ ve Hz. Hârûn’un peygamber olarak seçilip, kavimlerine gönderilmeleri – 3 ayet
Tâhâ 20/9-99 – Hz. Mûsâ’nın Firavun’a gönderilmesi, başlayan mücadele ve sihirbazlar kıssası – 91 ayet
Mü’minûn 23/45-49 – Hz. Mûsâ’nın tebliğine karşı gösterilen menfi tutumlar – 5 ayet
Furkân 25/35-36 – Hz. Mûsâ ve Hz. Hârûn’un peygamber olarak seçilip, kavimlerine gönderilmeleri – 2 ayet
Şuarâ 26/10-68 – Hz. Mûsâ’nın Firavun’a gönderilmesi, başlayan mücadele ve o mücadelenin sonuçları – 59 ayet
Neml 27/7-14 – Hz. Mûsâ’ya gelen ilk vahiy ve sonrasında yaşanan hadiseler – 8 ayet
Kasas 28/3-48 – Hz. Mûsâ’nın doğumu, çocukluğu, gençliği ve sonrasında yaşananlar – 46 ayet
Kasas 28/76-82 – Hz. Mûsâ’nın Kârûn ile mücadelesi ve alınması gereken ibretler – 7 ayet
Ankebût 29/39-40 – Hz. Mûsâ’nın karşısındakilerinin akıbetleri – 2 ayet
Secde 32/23-25 – Hz. Mûsâ’nın kavmine kazandırttıkları ve onları verdiği karşılıklar – 3 ayet
Sâffât 37/114-122 – Hz. Mûsâ’nın mücadelesi ve bu mücadeledeki istikameti – 9 ayet
Mü’min 40/23-46 – Hz. Mûsâ’nın yaşadıkları ve Mü’min-i Âl-i Firavun kıssası – 24 ayet
Zuhruf 43/46-56 – Hz. Mûsâ’nın mücadelesi ve Firavun’un oyunları – 11 ayet
Duhân 44/17-33 – Hz. Mûsâ’nın tebliğ ve mücadelesi, kavminin ise buna karşı tepkileri – 17 ayet
Zâriyat 51/38-40 – Hz. Mûsâ’nın mücadelesi ve Firavun ile yaşananlar – 3 ayet
Kamer 54/41-42 – Firavun’un hakikat karşısındaki tavırları – 2 ayet
Hâkka 69/8-10 – Firavun’un ve inkârcıların feci sonları – 3 ayet
Müzemmil 73/15-16 – Firavun’un hakikat karşısındaki tavrı ve akıbeti – 2 ayet
Nâziât 79/15-26 – Hz. Mûsâ’nın Firavun’a gönderilmesi ve Firavun’un tavırları – 12 ayet
Toplam 530 Ayet
Bu 530 ayet üzerinden bir değerlendirme yapalım; 530 ayetin 82 tanesi Medenî, 448 ayet ise Mekkî’dir.
4. Kur’ân-ı Kerim’de ilk günden son güne kadar hiç gündemden düşmeyerek anlatılan bir peygamberdir.
5. Kur’ân-ı Kerim’de annesi, ablası, abisi, ailesi, doğumu, çocukluğu, gençliği, evliliği ve hayatının farklı süreçleri çok detaylı bir şekilde anlatılmıştır.
6. Kur’ân-ı Kerim’de peygamberliğe muhatap kılınması, aldığı vahiyler, o vahiyleri muhataplarına iletmesi ve muhataplarının verdiği karşılıklar mühim hususlarla aktarılmıştır.
7. Kur’ân-ı Kerim’de hiçbir peygamberde görmediğimiz özel ve önemli olay, tablo ve mesajlar aktarılmıştır.
8. Kur’ân-ı Kerim’de muhatapları olan İsrâiloğulları ve Mısırlılar başka bir peygamberde olmadığı şekliyle çok detaylı bir şekilde anlatılmıştır.
9. Kur’ân-ı Kerim’de mücadelesi, tebliği, muhataplarının tepkileri ve başına gelen imtihanları çok önemli mesajlarla anlatılmıştır.
10. Kur’ân-ı Kerim’de en fazla mucizeye mazhar kılınmış bir peygamber olarak kendisine verilen mucizelere ve o mucizelere karşı gösterilen tutumlara dikkatler çekilerek aktarılmıştır.
İsra Sûresi 101. ayette ve Neml Sûresi 12. ayette bu mucizelerin 9 tane olduğu söylenir. Araf 133’de de bu 9 mucizeden 5’i sayılır.
İbn Abbas, bu 9 mucizenin şunlar olduğunu söyler:
1. Asâ Mucizesi
2. Yed-i Beydâ Mucizesi
3. Çekirge Mucizesi
4. Ekin Böceği Mucizesi
5. Kurbağa Mucizesi
6. Kan Mucizesi
7. 12 Pınar Mucizesi
8. Denizin İkiye Yarılma Mucizesi
9. Tûr dağının İsrailoğullarını Korkutma Mucizesi
Bunların dışında da mucizeler var;
1. Tufan Mucizesi
2. İnek Mucizesi
3. Men ve Selvâ Mucizesi
Kudret helvası (men) ve Bıldırcın eti (selvâ)
11. Kur’ân-ı Kerim’de en fazla şahsiyet ile anılmış, örnek ve ibret nazarı ile o şahsiyetler üzerinden çok önemli mesajlar verilerek anlatılmıştır.
Bazen isim vererek; Firavun, Kârûn, Hâmân, Samirî ve Me’le gibi…
Bazen isim vermeyerek Bel’am, Mü’min-i Âl-i Firavun, Asiye annemiz gibi…
12. Kur’ân-ı Kerim’de biri abisi, diğeri kayınbabası olmak üzere iki peygamber ile aynı dönemde yaşadığı aktarılan bir peygamberdir.
Abisi Hz. Harûn
Kayınbabası Hz. Şuayb
Hz. Mûsâ döneminde yaşayıp sonra peygamber olduğu iddia edilen iki isim daha var, onlar:
Hz. Yûşa
Hz. Kâlib b. Yufenna
13. Kur’ân-ı Kerim’de Hz. Hızır (as) ile alakalı hatıranın aktarıldığı tek peygamberdir.
Kehf Sûresi’nin 18/60-82 ayetleri arasında çok ama çok önemli bilgiler ve mesajlar aktarılmıştır.
14. Kur’ân-ı Kerim’de en fazla duasına yer verilen ve o dualar ile çok önemli mesajlar aktarılan peygamberdir.
Kur’ân-ı Kerim içerisinde birçok peygamberin dualarını okuyoruz. Hz. Mûsâ’nın da dualarını okumaktayız. Özellikle şu duaları muhteşemdir:
1. Tefrik duası: (Mâide 5/25)
“Musa: ‘Rabbim! Ben kendimden ve kardeşimden başkasına hâkim olamıyorum; bizimle, bu yoldan çıkmış toplumun arasını ayır!’ dedi.”
2. Tenzih duası: (A’raf 7/143)
3. Acziyet duası: (A’raf 7/151)
4. Yardım duası: (A’raf 7/155,156)
5. Helak duası: (Yûnus 10/88)
“Ey Rabbimiz, sen onların mallarını silip süpür ve kalplerine darlık ver, çünkü onlar elem dolu azabı görünceye kadar iman etmezler.”
6. Hitabet duası: (Tâhâ 20/25-35)
7. Korunma duası: (Tâhâ 20/45)
8. Bağışlanma duası: (Kasas 28/16)
9. İstikamet duası: (Kasas 28/17)
10. Kurtuluş duası: (Kasas 28/21)
11. Mahreç duası: (Kasas 28/24)
“Rabbim! Bana göndereceğin her hayra muhtacım!” dedi.”
Sihirbazların duası: (A’raf 7/125, 126)
İman edenlerin Rahmet duası: (Yûnus 10/85, 86)
Firavun’un duası: (Yûnus 10/90)
15. Kur’ân-ı Kerim’de şahsiyeti, hususiyetleri, özellikleri ve ayrıcalıkları çok önemli bilgilerle aktarılmıştır.
Kur’ân-ı Kerim’de Kıssa Olarak Anlatılan Yerler
İnen ayetleri dört döneme ayırabiliriz:
1. Mekkî Dönem (İlk Dönem 1. ve 6. yıllar arası)
2. Mekkî Dönem (İkinci Dönem 7. ve 13. yıllar arası)
3. Medenî Dönem (İlk Dönem; Bedir Gazvesi sonrası)
4. Medenî Dönem (İkinci Dönem; Hudeybiye sonrası)
Mekkî Dönem (İlk Dönem 1. ve 6. yıllar arası)
Kamer 54/41-42 / Nübüvvetin 3. yılı (sonları)
Nâziât 79/15-26 / Nübüvvetin 4. yılı (ortaları)
Tâhâ 20/9-99 / Nübüvvetin 4. yılı (sonları)
Şuarâ 26/10-68 / Nübüvvetin 4. yılı (sonları)
Furkân 25/35-36 / Nübüvvetin 5. yılı (başları)
Hâkka 69/8-10 / Nübüvvetin 5. yılı (ortaları)
Meryem 19/51-53 / Nübüvvetin 5. yılı (ortaları)
Zâriyat 51/38-40 / Nübüvvetin 5. yılı (ortaları)
Müzemmil 73/15-16 / Nübüvvetin 5. yılı (ortaları)
Neml 27/7-14 / Nübüvvetin 5. yılı (sonları)
Kasas 28/3-48 / Nübüvvetin 5. yılı (sonları)
Kasas 28/76-82 / Nübüvvetin 5. yılı (sonları)
Yûnus 10/75-93 / Nübüvvetin 5. yılı (sonları)
Hûd 11/96-103 / Nübüvvetin 5. yılı (sonları)
Hûd 11/110-111 / Nübüvvetin 5. yılı (sonları)
Sâffât 37/114-122 / Nübüvvetin 6. yılı (başları)
Zuhruf 43/46-56 / Nübüvvetin 6. yılı (ortaları)
İbrâhim 14/5-8 / Nübüvvetin 6. yılı (sonları)
Duhân 44/17-33 / Nübüvvetin 6. yılı (sonları)
Mekkî Dönem (İkinci Dönem 7. ve 13. yıllar arası)
A’raf 7/103-171 / Nübüvvetin 9. yılı (ortaları)
A’raf 7/175-178 / Nübüvvetin 9. yılı (ortaları)
Secde 32/23-25 / Nübüvvetin 9. yılı (ortaları)
İsrâ 17/2-8 / Nübüvvetin 11. yılı (ortaları)
İsrâ 17/101-104 / Nübüvvetin 11. yılı (ortaları)
Mü’minûn 23/45-49 / Nübüvvetin 12. yılı (başları)
Mü’min 40/23-46 / Nübüvvetin 12. yılı (başları)
Ankebût 29/39-40 / Nübüvvetin 12. yılı (ortaları)
Kehf 18/60-82 / Nübüvvetin 12. yılı (sonları)
Medenî Dönem (İlk Dönem; Bedir Gazvesi sonrası)
Bakara 2/47-93 / Nübüvvetin 14. ve 15. Hicretin 1. ve 2. yılı
Bakara 2/246-252 / Nübüvvetin 14. ve 15. Hicretin 1. ve 2. yılı
Âl-i İmrân 3/93-94 / Nübüvvetin 16. Hicretin 3. yılı
Nisâ 4/153-164 / Nübüvvetin 18. Hicretin 5. Yılı
Medenî Dönem (İkinci Dönem; Hudeybiye sonrası)
Mâide 5/12-13 / Nübüvvetin 19. Hicretin 6. yılı
Mâide 5/20-26 / Nübüvvetin 19. Hicretin 6. yılı
Mâide 5/44-46 / Nübüvvetin 19. Hicretin 6. yılı
Mâide 5/70-71 / Nübüvvetin 19. Hicretin 6. yılı
